Aboud
26 ετών
Συρία
Οι άνθρωποι που έχουν φύγει από τη χώρα τους και ζουν σε ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον έχουν ανάγκη να εκφραστούν, να μοιραστούν με άλλους ανθρώπους αυτά που έχουν μέσα τους. Είτε έφυγαν ως πρόσφυγες, είτε για σπουδές, είτε για άλλους λόγους, πάντα νιώθουν νοσταλγία και αγάπη για τους δικούς τους που άφησαν πίσω τους.
Αυτές τις σκέψεις έκανα όταν συζητούσαμε το έργο του Ντο Χο Σου1, ο οποίος έφυγε από τη χώρα του γιατί ήθελε να συνεχίσει τις σπουδές του στη Νέα Υόρκη. Εμείς όμως αναγκαστήκαμε να εγκαταλείψουμε τον τόπο μας και δεν είχαμε χρόνο ούτε να το σκεφτούμε ούτε να το σχεδιάσουμε. Αν και δεν μπορούμε να αλλάξουμε ό,τι μας έχει συμβεί στο παρελθόν, μπορούμε να διδαχτούμε από τις εμπειρίες μας και να προσπαθήσουμε να φτιάξουμε το μέλλον μας όπως το θέλουμε. Αυτό που πλέον ονειρεύομαι είναι να έχω μια ζωή με σταθερότητα και ασφάλεια και να μπορώ να κάνω σχέδια για το μέλλον των παιδιών μου.
Το έργο Ιστία της Μπίας Ντάβου με συγκίνησε πολύ. Αν και δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε την κατεύθυνση των πλοίων, το σίγουρο είναι ότι βρίσκονται σε κίνηση. Μου θύμισε το ταξίδι μας στη θάλασσα, που δεν ξέραμε πού θα καταλήξουμε. Ήταν νύχτα, σκοτάδι, και εμείς σε μια βάρκα πλαστική, γεμάτη κόσμο, μια σταγόνα στο πουθενά. Δεν ξέραμε αν η βάρκα θα βουλιάξει, αν θα παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα ή αν θα καταφέρουμε να φτάσουμε σε κάποια ακτή. Είναι μια ανάμνηση κακή και συγχρόνως καλή: εκεί που έχεις δίπλα σου οικογένειες με μικρά παιδιά που κινδυνεύει η ζωή τους, κάποια στιγμή βλέπεις μπροστά σου μια παραλία και χαίρεσαι που τελικά έφτασες σε ένα σταθερό έδαφος.
Μετά από αυτό το ταξίδι θέλω μόνο να σκέφτομαι τη στεριά. Κι αν χρειαστεί να κάνω ένα δεύτερο ταξίδι, εύχομαι να είναι αυτό της επιστροφής στη Συρία, εφόσον βέβαια θα έχουν ηρεμήσει τα πράγματα και θα έχει αρχίσει η ανάπτυξη στη χώρα.
Μεταφορικά μιλώντας, όλη η ζωή είναι ένα ταξίδι με μια σειρά από στάσεις. Για αυτή την έννοια του ταξιδιού μιλούν οι μπόγοι στο έργο της Κιμζούτζα2, οι οποίοι μου θυμίζουν τη στιγμή που αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε τη χώρα και ετοιμάζαμε τα πράγματά μας: τα ρούχα μας, κάποια προσωπικά αντικείμενα και κάποια ενθύμια – πολλά αναγκαστήκαμε να τα αποχωριστούμε. Ανάμεσα σε όσα κατάφερα να κρατήσω μέχρι σήμερα είναι και ένα ωραίο ενθύμιο: πριν πέντε χρόνια ανταλλάξαμε μ’ έναν φίλο ένα κομμάτι χαρτί στο οποίο ο καθένας είχε γράψει το όνομά του και την ημερομηνία του αποχωρισμού μας. Όπως στην εικόνα όπου οι μπόγοι είναι μακριά ο ένας από τον άλλον, έτσι και εμείς, βρήκε ο καθένας τον δρόμο του και χωρίσαμε. Κρατάμε όμως την ανάμνηση της φιλίας μας.
Το έργο που ξεχώρισα ήταν το Fix it της Μόνα Χατούμ. Μου θύμισε αυτό που έχει συμβεί στη Συρία με τον πόλεμο, που έχει αφήσει πίσω του παντού χαλάσματα. Όπως η καλλιτέχνις έδωσε νέα μορφή σε παλιά πεταμένα αντικείμενα, το ίδιο εύχομαι να γίνει στις πόλεις της Συρίας που έχουν καταστραφεί, για να επιστρέψει και πάλι η ζωή στη χώρα. Για να γίνει αυτό, δεν αρκούν μόνο λόγια. Χρειάζονται και πράξεις. Χρειάζεται οι άνθρωποι που κυβερνούν να σταματήσουν τον πόλεμο, να ξεχάσουμε αυτά που έγιναν και να προχωρήσουμε μπροστά στον δρόμο της εργασίας και του καλού. Και ελπίζω αυτό που συνέβη στη Συρία να μην ξανασυμβεί σε άλλη χώρα.
Η ιστορία του πρώην εργοστασίου στο οποίο στεγάζεται σήμερα το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα μού θύμισε την ιστορία του Χαλεπίου. Το Χαλέπι θεωρείται από τις πρώτες πόλεις που κατοικήθηκαν και έχει ένα από τα αρχαιότερα και μεγαλύτερα κάστρα. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας επταετίας όμως, έχει γίνει ένα από τα πιο επικίνδυνα μέρη. Η πόλη έχει γίνει αγνώριστη λόγω της τεράστιας καταστροφής που έχει υποστεί. Βλέπεις εικόνες από το σημερινό Χαλέπι και δεν πιστεύεις ότι μπορεί να υπάρχει τέτοιο μέρος στον κόσμο: ένα γκρεμισμένο παράθυρο από εδώ, ένα πεταμένο καζάνι από εκεί… Παρ’ όλα αυτά, έχει παραμείνει κόσμος με την ελπίδα ότι η πόλη θα ξαναχτιστεί, με την πεποίθηση ότι οι δυσκολίες αποτελούν πρόκληση για να δουλέψει κανείς σκληρά και να πετύχει.
Το έργο Αθήνα, Παρθενώνας του Αλέξανδρου Γεωργίου, που μιλά για τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στη Ελλάδα, με έκανε και πάλι να σκεφτώ τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου στον τόπο μου. Ο πόλεμος, βέβαια, είναι πιο σκληρός από μια οικονομική κρίση. Για αυτό ευχαριστούμε το ελληνικό κράτος και τον ελληνικό λαό που, παρ’ όλα τα προβλήματα που υπάρχουν και εδώ, είναι στην πλειονότητά του φιλόξενος και μας καλοδέχεται, χωρίς να νοιάζεται ποια είναι η θρησκεία ή η υπηκοότητά μας. Υπάρχουν πολλές πλούσιες χώρες που ξοδεύουν δισεκατομμύρια για να γίνουν πόλεμοι, κι όμως δεν δέχτηκαν ούτε έναν πρόσφυγα – ακόμα και κάποιες αραβικές χώρες, που μιλάμε την ίδια γλώσσα και θα έπρεπε να μας βλέπουν σαν αδέλφια. Αντίθετα, στην Ελλάδα μπορούμε να απολαμβάνουμε κάποια από τα δικαιώματα του Έλληνα πολίτη, όπως την εκπαίδευση και την περίθαλψη, και αυτό το εκτιμάμε πολύ. Και τα παιδιά μας, στο μέλλον, αυτό θα το θυμούνται.
Η Σχεδία του Μπιλ Βιόλα δείχνει ότι οι άνθρωποι, όταν βρίσκονται σε μια κρίσιμη κατάσταση, μέσα στο σοκ που βιώνουν, ξεχνούν αν είναι από την Ευρώπη, την Ασία ή την Αφρική, ξεχνούν αν είναι πλούσιοι ή φτωχοί, και κοιτούν πώς θα αντιμετωπίσουν το κακό που τους, βρήκε βοηθώντας ο ένας τον άλλον. Κάπως έτσι νιώθαμε μέσα στη βάρκα που μας έφερε εδώ. Ήταν οι πιο δύσκολες ώρες της ζωής μου. Όταν έχεις περάσει αυτά που περάσαμε εμείς, βλέπεις αυτό το έργο και στεναχωριέσαι, πονάς πολύ.
Ξέρω ότι η ζωή δεν είναι πάντα εύκολη, ούτε πάντα δύσκολη, όπως δείχνει το χαλί του Κωστή Βελώνη3, που έχει κυματοειδή μορφή. Στη Συρία σπούδαζα Νομικά, αλλά στο τρίτο έτος αναγκάστηκα να σταματήσω τις σπουδές μου εξαιτίας του πολέμου. Κι όμως, δεν έχω σταματήσει τις προσπάθειες να ξαναφτιάξω τη ζωή μου – όπως ο Κώστας Τσόκλης4, που με την εφευρετικότητα του έργου του μας δείχνει ότι καθετί που πετυχαίνουμε δεν πρέπει να το βλέπουμε σαν την τελεία στο τέλος μιας πρότασης, αλλά να προσπαθούμε διαρκώς για το καλύτερο. Επίσης, τα όνειρα και οι πράξεις μας πρέπει να έχουν έναν βαθύτερο σκοπό, να μην ξεκινάμε από το κενό. Αυτό σκέφτηκα με το έργο Heart in Heart της Γιάλ Καναρέκ, όπου οι κορδέλες ξεκινούν από έναν γάντζο που τις ενώνει και τις στερεώνει. Σαν να θέλει να πει ότι στη ζωή συνυπάρχει η σκληρότητα με την τρυφερότητα, η λογική και το συναίσθημα και ότι το ένα συμπληρώνει το άλλο.
Μέσα στις λίγες μέρες που συναντιόμασταν, ένιωσα ότι γίναμε μία οικογένεια. Αν και σαν χαρακτήρας δεν ανοίγομαι εύκολα, με αφορμή τα έργα της σύγχρονης τέχνης, που δεν είχα την ευκαιρία να δω παλιότερα, μπόρεσα να μιλήσω για αυτά που αισθάνομαι, για τις εμπειρίες μου από το παρελθόν αλλά και για τα όνειρα που κάνω για το μέλλον μου.
1 Αναφέρεται στο έργο Σκάλα ΙΙ, 2004.
2 Αναφέρεται στο έργο Μποτάρι, 2005-2017.
3 Αναφέρεται στο έργο Σουηδικό ιπτάμενο χαλί, 2001.
4 Αναφέρεται στα έργα Πορτρέτα, 1986 και Το καμακωμένο ψάρι, 1985.