Bibiche

Bibiche
33 ετών
Κονγκό

Θέλω να ευχαριστήσω πολύ όλους τους φορείς που οργάνωσαν αυτό το πρόγραμμα και εύχομαι ο Θεός να τους ευλογεί, γιατί κάθε μέρα μαθαίνουμε και κάτι νέο. Κάθε φορά που ερχόμαστε στο Μουσείο¹ υπάρχουν πάντα εικόνες, που κάθε μία συμβολίζει κάτι. Κάποιες φορές, με αυτές τις εικόνες, ένιωσα πολύ έντονα και ήθελα να κλάψω, αλλά μετά σκέφτηκα ότι αυτό που βλέπω είναι Τέχνη και αυτή η σκέψη με βοήθησε. Ακόμα, εδώ στο Μουσείο², ένιωσα για πρώτη φορά ότι εγώ η ίδια, ως ανθρώπινο ον, είμαι ένα έργο τέχνης – ότι κάθε άνθρωπος είναι ένα έργο τέχνης, με τη δική του ιστορία και τα δικά του μηνύματα. Και θέλω να πω σε όλα τα αδέλφια μου εδώ, στους πρόσφυγες, συμπολίτες, φίλους μου – βάλτε όποια λέξη θέλετε, τους θεωρώ δικούς μου ανθρώπους – ότι εδώ έχουμε την ευκαιρία να φωτίσουμε τα σκοτεινά σημεία του μυαλού μας, τη σκοτεινή μνήμη των άσχημων γεγονότων που ζήσαμε, και να νιώσουμε πια άνθρωποι.

Καταλαβαίνω και συμπονώ τον κύριο³ που συγκινήθηκε τόσο πολύ με το έργο του Μπιλ Βιόλα⁴. Θέλω όμως να του πω ότι καλό είναι να διώξει από μέσα του την απόγνωση που τον εγκλωβίζει. Εγώ, βλέποντας αυτό το έργο, ένιωσα τελικά αισιοδοξία επειδή σκέφτηκα ότι έχω ξεπεράσει κάτι πολύ δύσκολο. Έζησα μια τραγωδία, αλλά τελικά έφτασα στην Ελλάδα και, τώρα πια, είμαι έτοιμη να ξεκινήσω μια καινούργια ζωή, βγάζοντας από μέσα μου την απόγνωση.

Αυτό το έργο, λοιπόν, δείχνει ότι σε ένα σημείο έχουν συγκεντρωθεί άνθρωποι διαφορετικοί, από διαφορετικές εθνικότητες, όπως εμείς, και ο καθένας τους κάνει κάτι διαφορετικό: άλλος διαβάζει, άλλος ακούει μουσική κτλ, ενώ εμείς όλοι εδώ, γύρω από ένα τραπέζι, συζητάμε το ίδιο θέμα. Ανάμεσά τους είναι και ένας κύριος που μπορεί να είναι παπάς, μια ηγετική μορφή της εκκλησίας, μιας θρησκείας, ή κάποια πολιτική μορφή. Κάτι διαβάζει, κάτι θέλει να επικοινωνήσει, και όσοι είναι γύρω του είναι έτοιμοι να το ακούσουν. Ταυτόχρονα, όμως, φαίνεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει επικοινωνία μεταξύ τους, να καταλάβουν τι έχει ο διπλανός τους στο μυαλό του. Υπάρχει διάθεση για επικοινωνία, αλλά τελικά αυτό δεν συμβαίνει.

Το ίδιο ισχύει συχνά και στην πραγματικότητα. Οι λαοί μεταξύ μας θέλουμε να συνομιλούμε και να βρίσκουμε λύσεις για όλα τα προβλήματα, αλλά συχνά έρχεται μια εξωτερική δύναμη, όπως είναι το νερό στο έργο που συζητάμε, και μας εμποδίζει. Σταματά αυτή την έστω πρωταρχική προσπάθεια επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ των διαφορετικών χωρών. Αλλά βλέπουμε επίσης ότι το νερό, παρόλο που είναι μια βίαιη επίθεση προς τους ανθρώπους, ταυτόχρονα είναι σαν να τους ξυπνάει, σαν να συνέρχονται ύστερα από αυτό και αλλάζουν στάση.

Στο έργο με το καμακωμένο ψάρι και τα πορτρέτα γύρω του⁵, είδα να συμβολίζεται η ελπίδα. Όταν η ελπίδα σταματήσει να υπάρχει ή όταν τραυματιστεί, τότε, με το πέρασμα του χρόνου, μας δημιουργείται η αίσθηση της απογοήτευσης. Εάν ο άνθρωπος, στην πορεία του από τα νιάτα προς τα γηρατειά, χάσει την ελπίδα του, είναι σαν να περνάει από τη ζωή στον θάνατο. Η τελευταία εικόνα με τον ηλικιωμένο κύριο αυτή τη σκέψη μού δημιούργησε. Πιστεύω όμως ότι ακόμα και αν αισθάνεται κάνεις φυλακισμένος – παγιδευμένος – όπως το ψάρι που είναι το κεντρικό θέμα του έργου, δεν πρέπει να εγκαταλείπει τις προσπάθειες, όπου και αν βρίσκεται, όσο εγκλωβισμένος και αν αισθάνεται. Διαφορετικά, τα γηρατειά σε αφήνουν παράλυτο.

Για μένα που είμαι πρόσφυγας, το ψάρι μπορεί επίσης να συμβολίζει όλη αυτή την κατάσταση εγκλωβισμού την οποία έχω βιώσει: πρώτα τα τραγικά γεγονότα που έζησα στη χώρα μου, μετά όλο αυτό το πάρα πολύ δύσκολο και επίπονο ταξίδι που έκανα για να φύγω, και, τώρα, το τραυματισμένο παρόν μου. Έχοντας φύγει για πολιτικούς λόγους από την πατρίδα μου, σήμερα βρίσκομαι εδώ μόνη μου με τα παιδιά μου και δεν γνωρίζω αν ο άντρας μου είναι ζωντανός ή πεθαμένος. Παρότι αυτό που μου έχει συμβεί είναι μια πραγματικότητα που δείχνει πιο δυνατή από εμένα, πρέπει να προσπαθήσω να την ξεπεράσω, να την αφήσω πίσω μου και να κάνω μια νέα αρχή. Ταύτισα το ταξίδι της ζωής μου και το σταδιακό πέρασμα από τη νιότη μου στα γηρατειά με αυτό το έργο. Νιώθοντας πια σαν το τραυματισμένο ψάρι, το μόνο που φοβάμαι είναι τα γηρατειά. Θέλω να κάνω κάτι, να καταφέρω κάτι, να κερδίσω τη ζωή μου πριν φτάσω στο σκοτάδι των γηρατειών. Γιατί, αν η ζωή είναι ένα ψάρι και το χάσεις, πρέπει να πιάσεις ένα άλλο και να συνεχίσεις με αυτό. Τελικά, αυτός ο καλλιτέχνης⁶ δεν είναι μόνο καλλιτέχνης. Είναι και φιλόσοφος και το έργο του είναι βαθύ και ρεαλιστικό.

Τα νήματα που βλέπω στο έργο της Τζανίν Αντονί⁷ συμβολίζουν τον πόνο και την προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλλουμε για να πετύχουμε αυτό που θέλουμε και η κουβέρτα που η καλλιτέχνις έχει πλέξει είναι η βοήθεια που πρέπει να δίνουμε ο ένας στον άλλο. Εκτίμησα πολύ όσα μας είπε η Zainab⁸ σχετικά με το όνειρο που έχει για το μέλλον της. Έχω και εγώ παρόμοιο όραμα: εύχομαι μια μέρα να δουλέψω στην Ευρωπαϊκή Ένωση σαν πρέσβειρα της χώρας μου για να συμβάλλω στην ειρήνη.

Eδώ στην Ελλάδα, λένε: «σιγά-σιγά». Πρέπει να δείξουμε υπομονή για να γίνουμε αυτό που θέλουμε. Και όπως λένε όλες οι θρησκείες, χρειάζεται να γίνουμε η γροθιά της γροθιάς μας. Μόνο έτσι, πραγματικά ενωμένοι, σε μια χώρα που δίνει τη δυνατότητα αυτής της ένωσης, μόνο έτσι μπορούμε να συνεχίσουμε και να φτιάξουμε από την αρχή μια καινούργια ιστορία.

¹ Αναφέρεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
² Αναφέρεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
³ Αναφέρεται στον Ghassan που επίσης συμμετείχε στο πρόγραμμα.
⁴ Αναφέρεται στο έργο Η σχεδία, 2004.
⁵ Αναφέρεται στα έργα του Κώστα Τσόκλη, Πορτρέτα, 1986 και Το καμακωμένο ψάρι, 1985.
⁶ Αναφέρεται στον Κώστα Τσόκλη.
⁷ Αναφέρεται στο έργο Slumber, 1994.
⁸ Αναφέρεται στη Zainab, 16 ετών, από το Αφγανιστάν, η οποία επίσης συμμετείχε στο πρόγραμμα.