Zacharia
Zacharia (Συρία), 2018, Ψηφιακή εκτύπωση μελάνης αρχειακών προδιαγραφών, 170 x 120 εκ.

Zacharia
46 ετών
Συρία

Είμαι στην Ελλάδα περίπου έναν χρόνο και νιώθω ότι ζω σε μια κοινωνία που έχει παρόμοια πολιτισμικά χαρακτηριστικά με αυτήν από την οποία προέρχομαι. Δεν έχω αντιμετωπίσει εδώ κάποιο ουσιαστικό πρόβλημα. Το μόνο πρόβλημα είναι η γλώσσα που, αν δεν την ξέρεις, δεν μπορείς να επικοινωνήσεις.

Έτσι κι αλλιώς, η ζωή πρέπει να συνεχίζεται για όλους. Σήμερα είμαι εγώ πρόσφυγας, αύριο μπορεί να είναι κάποιος άλλος. Τη μοίρα δεν την ξέρει κανένας. Άλλωστε η ζωή είναι μια διαρκής μετακίνηση.

Στο έργο του Βλάση Κανιάρη1 βλέπω ανθρώπους με βαλίτσες δίπλα τους, αλλά η ψυχή και οι ρίζες τους δείχνουν να είναι αλλού. Η βαλίτσα συμβολίζει το παρελθόν, τις αναμνήσεις. Σκέφτομαι επίσης ότι όταν κάποιος παίρνει βαλίτσα μαζί του, σημαίνει πως έχει προλάβει να ετοιμαστεί για τη φυγή. Μπορεί να μην ξέρει πού πηγαίνει, το έχει όμως οργανώσει. Εμείς οι πρόσφυγες των τελευταίων ετών δεν προλάβαμε ούτε τις αναμνήσεις μας καλά καλά να πάρουμε μαζί μας. Ίσα που προλάβαμε να μαζέψουμε την ψυχή μας από τον πόλεμο και να φύγουμε.

Υπάρχει μια παροιμία στα αραβικά που λέει ότι όταν συνέλθουμε από το μεθύσι, επανέρχεται η μνήμη. Μετά το σοκ, αρχίζεις και σκέφτεσαι τι λύση θα βρεις, ώστε να ζήσεις καλύτερα. Ζυγίζεις τις καταστάσεις, για να μπορέσεις να κάνεις μια καινούργια αρχή. Και οι μεγαλύτερες αποστάσεις ξεκινούν από ένα βήμα.

Όσο βλέπω Το κουτσό του Κανιάρη, τόσο μου δημιουργούνται νέες σκέψεις. Τι σημαίνει άραγε το ότι οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσωπο; Είμαι φωτογράφος και έχω έναν βαθμό εξοικείωσης με την τέχνη. Κάθε φορά όμως που κοιτάω το συγκεκριμένο έργο, μπορώ να πω μια νέα ιστορία.

Στη σκάλα του Ντο Χο Σου2 παρατηρώ πρώτα απ’ όλα δύο στοιχεία: το ροζ χρώμα, που δημιουργεί ένα συναίσθημα χαράς, και το φως, τη λάμψη, που έρχεται από ψηλά. Τα σκαλιά, το ανέβασμα, είναι η δυσκολία, οι προσπάθειες για να πετύχεις έναν στόχο. Και κάθε φορά που πετυχαίνεις έναν στόχο, θέτεις έναν νέο. Οτιδήποτε έχει συμβεί στο παρελθόν ανήκει στο παρελθόν – τόσο οι καλές όσο και οι κακές αναμνήσεις. Στόχους όμως δεν σταματάμε πότε να βάζουμε.

Ο μπόγος3 είναι ένα αντικείμενο που ενώνει όλους τους πολιτισμούς. Στα κουρδικά τον λέμε «μποχτσέ». Θυμάμαι παλιά βάζαμε τα ρούχα μας μέσα σε μπόγους. Επίσης, οι αγρότες στα χωριά έβαζαν το φαγητό τους, για να πάνε στις δουλειές τους. Μπορεί η καλλιτέχνις που έφτιαξε αυτό το έργο να ήθελε να μιλήσει για τα κοινά στοιχεία που έχουν οι παραδόσεις όλων των λαών. Γιατί παντού βρίσκεις κοινά στοιχεία ανάμεσα στους λαούς. Τα υφάσματα που χρησιμοποιεί είναι παραδοσιακά κορεατικά, αλλά μοιάζουν με τη μαντίλα που φοράνε οι γυναίκες στις αραβικές χώρες. Και έτσι όπως οι μπόγοι είναι τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλο, φανερώνουν τη δύναμη που φέρνει η ένωση, ενώ η απόσταση την αδυναμία.

Αν έπρεπε να φυλάξω μέσα σε έναν μπόγο κάτι που έχει αξία, θα έβαζα ένα βιβλίο. Το βιβλίο είναι κάτι πολύτιμο, συμβολίζει την κουλτούρα.

Η δική μου προσέγγιση όσον αφορά τον κόμπο είναι η εξής: σημασία δεν έχει πόσο γερά είναι δεμένος, αλλά πώς τον δένει κανείς. Όταν είναι όμορφα και προσεκτικά δεμένος, σημαίνει ότι ο άνθρωπος ενδιαφέρεται για τα πράγματά του και τα περιποιείται.

Στη Συρία είχα ένα πολύ ωραίο σπίτι που συνδύαζε στοιχεία του σπιτιού της πόλης και της εξοχής. Είχε πολύ μεγάλο μπαλκόνι απ’ όπου έβλεπα μια απέραντη έκταση με χωράφια, ποτάμια και πολύ πράσινο. Τα αραβικά σπίτια έχουν μεγάλες βεράντες. Θυμάμαι από μικρός τη βεράντα μας και τον δροσερό, καθαρό αέρα. Εδώ στο Ηράκλειο μου αρέσει να ξεκινάω από την πλατεία με τα λιοντάρια και καθώς περπατάω να αντικρίζω μπροστά μου τη θάλασσα. Και ύστερα να περπατάω κατά μήκος της θάλασσας ως τον Κούλε και λίγο παρακάτω. Αλλά οι πιο όμορφες στιγμές για μένα είναι όταν είμαι στο σπίτι μου. Εκεί ηρεμώ. Είναι η γωνιά μου.

Η οικογένειά μου είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής μου. Είναι αυτοί που με βοήθησαν να γίνω αυτό που είμαι σήμερα. Έχω χάσει πολλούς δικούς μου και τώρα έχουν απομείνει μόνο τα παιδιά μου, ό,τι πιο ανεκτίμητο έχω στη ζωή μου. Ζούμε εδώ μαζί.

Με το έργο του Αλέξανδρου Γεωργίου4 σκέφτομαι τη σημερινή ανθρωπιστική κρίση. Η αντίθεση του ασπρόμαυρου, βρώμικου σημείου του πεζοδρομίου που φωτογράφισε σε σχέση με τον κίτρινο ναό δείχνει την αντίθεση ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, όπου ο πόλεμος έχει καταστρέψει τα πάντα και συνεχίζει. Πριν τρεις μήνες η πόλη στην οποία γεννήθηκα, η Αφρίν, καταλήφθηκε από τον στρατό. Είναι πολύ δυσάρεστο.

Διατηρώ όμως ελπίδες για το μέλλον και εύχομαι να είναι καλύτερο από το παρόν, για να μπορούν τα παιδιά να ζήσουν χωρίς να βλέπουν όπλα γύρω τους.

Εδώ έχω νιώσει την ελευθερία να κάνεις αυτό που θέλεις, αρκεί να μη βλάπτεις τον άλλο.  Όταν πρωτοήρθα, έλεγα στον κόσμο ότι είμαι χριστιανός κουρδικής καταγωγής. Φοβόμουν μήπως ζήσω και εδώ μια μορφή ρατσισμού. Όμως μου απαντούσαν ότι σημασία έχει πώς είμαι σαν άνθρωπος, όχι σε ποια θρησκεία πιστεύω. Μου αρέσει που οι άνθρωποι εδώ είναι πιο ανοιχτόμυαλοι.

Το έργο της Μπίας Ντάβου5 είναι πολύ ωραίο, με βαθιά νοήματα. Τελικά στην Οδύσσεια ποιος είναι ο ήρωας: ο Οδυσσέας ή η γυναίκα του, που τον περίμενε τόσα χρόνια; Εμείς στα αραβικά λέγαμε ότι πίσω από κάθε μεγάλο άντρα υπάρχει μια καλή γυναίκα. Η γυναίκα μάς φέρνει στη ζωή και μας αναθρέφει. Ένα δίδαγμα από την Οδύσσεια είναι πως, ό,τι και αν μας συμβεί, χρειάζεται να το αποδεχόμαστε και να το αντιμετωπίζουμε. Άλλωστε οι δυσκολίες που περνάμε μας κάνουν πιο δυνατούς.

Πολύ ενδιαφέρον βρίσκω και το έργο του Κωστή Βελόνη6. Είναι ένα φανταστικό χαλί, διαφορετικό και περίεργο, γιατί εκεί που περιμένεις να είναι φτιαγμένο από μαλλί, τελικά είναι από ξύλο. Βρίσκω εκπληκτική τη σκέψη του να μιλάει για τη διασταύρωση των πολιτισμών μέσα από αυτό το έργο. Όπως επίσης μου αρέσει όταν ακούω ένα ελληνικό τραγούδι να έχει μεταφραστεί στα αραβικά ή αντιστρόφως. Εξάλλου η τέχνη είναι μια διεθνής γλώσσα. Διδάσκει τον σεβασμό ανάμεσα στους διαφορετικούς πολιτισμούς. Είναι τόσο όμορφο που είμαστε εδώ όλοι μαζί σε αυτό το τραπέζι, καθένας από διαφορετική χώρα, και ανταλλάσσουμε απόψεις. Μπορούμε να μάθουμε πολλά ο ένας από τον άλλον.

Αυτό που πιστεύω ότι δεν μπορώ να σας περιγράψω με λόγια είναι τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που είδα να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μου. Πώς να περιγράψει κάνεις πώς είναι να βλέπει η μάνα το παιδί της σκοτωμένο και να μην μπορεί να πάει κοντά του, επειδή από πάνω είναι οι σκοπευτές… Οι σκοπευτές μπορούν να σκοτώνουν οποιονδήποτε. Μπορεί να στοχεύσουν έναν περαστικό στο πόδι και να περιμένουν τον επόμενο που θα περάσει να του προσφέρει βοήθεια, να στοχεύσουν και αυτόν, και να συνεχίσουν έτσι, μέχρι να δημιουργηθεί ένας σωρός από νεκρά σώματα.

Το Καμακωμένο ψάρι του Κώστα Τσόκλη7 είναι το έργο που δείχνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας, αυτό που συμβαίνει σε εμάς. Συμφωνώ όμως με τη Reem, ότι όσο το ψάρι σπαρταράει, υπάρχει ελπίδα. Αυτός που παλεύει και δεν παραδίνεται, δεν πεθαίνει.

 

Αναφέρεται στο έργο Το κουτσό, 1974.
Αναφέρεται στο έργο Σκάλα ΙΙ, 2004.
Αναφέρεται στο έργο της Κιμσούτζα, Μποτάρι, 2005-2017.
Αναφέρεται στο έργο Αθήνα, Παρθενώνας, 2007-2008.
Αναφέρεται στο έργο Ιστία, 1981-1982.
Αναφέρεται στο έργο Σουηδικό ιπτάμενο χαλί, 2001.
Αναφέρεται στα έργα Πορτρέτα, 1986 και Το καμακωμένο ψάρι, 1985.